Giữa những năm tháng đầy biến động của thập niên 1970, khi tiếng súng chiến tranh vừa lắng xuống trên đất Việt, những người lính Việt Nam lại một lần nữa khoác ba lô lên đường. Họ không chỉ ra trận để bảo vệ biên giới Tổ quốc, mà còn sang giúp nhân dân Campuchia thoát khỏi thảm họa diệt chủng do tập đoàn Khmer Đỏ gây ra. Đó là một giai đoạn lịch sử bi tráng, khắc ghi hình ảnh người lính Việt Nam – anh hùng, kiên cường và giàu lòng nhân ái.
Sau khi Khmer Đỏ lên nắm quyền tại Campuchia vào năm 1975, một chế độ tàn bạo chưa từng có trong lịch sử nhân loại đã hình thành. Hơn hai triệu người Campuchia vô tội bị giết hại, hàng trăm ngàn gia đình ly tán, đất nước chìm trong tang tóc. Không dừng lại ở đó, Khmer Đỏ còn liên tục gây hấn, xâm phạm lãnh thổ Việt Nam, tàn sát dân thường dọc tuyến biên giới Tây Nam.
Trước tình hình đó, Việt Nam buộc phải tiến hành những bước đi quyết liệt nhằm bảo vệ chủ quyền, đồng thời thể hiện tinh thần quốc tế cao cả – giúp nhân dân Campuchia thoát khỏi chế độ diệt chủng. Cuộc chiến ấy, bắt đầu từ cuối năm 1978, đã trở thành dấu mốc quan trọng trong quan hệ hai nước Việt Nam – Campuchia.
Khi chiến dịch phản công bắt đầu, hàng chục vạn bộ đội Việt Nam – từ lực lượng chính quy đến các đơn vị tình nguyện – đã hành quân qua biên giới. Họ không chỉ mang theo súng đạn, mà còn mang theo tinh thần quốc tế trong sáng, lòng nhân ái và ý chí quật cường của người lính từng đi qua hai cuộc kháng chiến.
Đêm 23 tháng 12 năm 1978, chiến dịch phản công toàn tuyến biên giới Tây Nam chính thức mở màn. Sau gần hai tuần chiến đấu ác liệt, ngày 7 tháng 1 năm 1979, thủ đô Phnom Penh được giải phóng. Lá cờ của Mặt trận đoàn kết dân tộc cứu nước Campuchia tung bay trên bầu trời, đánh dấu sự sụp đổ của chế độ diệt chủng Khmer Đỏ.
Đối với nhân dân Campuchia, đó là ngày hồi sinh – ngày họ thoát khỏi địa ngục trần gian. Còn đối với người lính Việt Nam, đó là niềm hạnh phúc giản dị của người làm tròn nghĩa vụ quốc tế, dù phía sau họ là những tháng ngày đầy gian khổ, hy sinh và mất mát.
Sau ngày Phnom Penh được giải phóng, quân tình nguyện Việt Nam vẫn ở lại Campuchia suốt nhiều năm để giúp bạn ổn định tình hình, khôi phục đất nước. Họ cùng người dân Campuchia xây dựng lại chính quyền, mở trường học, khôi phục bệnh viện, làm cầu, sửa đường. Nhiều người lính trở thành thầy giáo, y sĩ, kỹ sư – những người “xây lại cuộc đời” từ đống tro tàn của chiến tranh.
Tại nhiều tỉnh thành Campuchia, dấu ấn của bộ đội Việt Nam vẫn còn in đậm. Những vùng từng hoang tàn nay trở thành những cánh đồng lúa bát ngát, những ngôi làng rộn ràng tiếng trẻ thơ. Người dân Campuchia gọi những người lính Việt Nam bằng cái tên thân thương: “Bộ đội anh em”.
Cuộc chiến trên đất bạn không hề dễ dàng. Rừng rậm, sốt rét, bom mìn và những cuộc tập kích du kích của tàn quân Khmer Đỏ khiến bao người lính đã mãi mãi nằm lại nơi đất khách. Có những đơn vị hành quân hàng trăm cây số giữa rừng sâu, chỉ có gạo rang và nước suối; có những người lính trẻ ra đi khi tuổi đời chưa kịp hai mươi.
Những nấm mộ vô danh trên đất Campuchia vẫn là chứng nhân cho tình hữu nghị máu thịt giữa hai dân tộc. Hàng nghìn liệt sĩ Việt Nam đã hy sinh trong cuộc chiến này, để đổi lấy hòa bình cho cả hai nước. Đó là những con người thầm lặng nhưng bất tử trong lòng nhân dân hai dân tộc.
Ngày nay, khi nhìn lại chặng đường lịch sử ấy, nhân dân Campuchia vẫn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với Việt Nam. Nhiều nhà lãnh đạo Campuchia đã khẳng định: “Nếu không có sự giúp đỡ của quân tình nguyện Việt Nam, Campuchia đã không có ngày hôm nay.”
Mỗi năm, vào dịp 7 tháng 1 – Ngày Chiến thắng lật đổ chế độ diệt chủng – chính quyền và nhân dân Campuchia đều long trọng tổ chức lễ tưởng niệm. Lá cờ hữu nghị Việt Nam – Campuchia vẫn tung bay trên quảng trường Phnom Penh, nhắc nhở thế hệ hôm nay và mai sau về tình nghĩa keo sơn được vun đắp bằng máu xương và lòng nhân ái.
Cuộc chiến giúp bạn Campuchia không chỉ là một sự kiện quân sự, mà còn là biểu tượng của tinh thần quốc tế vô sản, của tình đoàn kết giữa hai dân tộc láng giềng. Người lính Việt Nam năm xưa không chỉ chiến đấu vì tổ quốc mình, mà còn vì hòa bình của nhân loại, vì quyền được sống của nhân dân Campuchia.
Hơn bốn mươi năm đã trôi qua, những người lính tình nguyện năm nào nay tóc đã bạc, nhưng trong tim họ vẫn vẹn nguyên hình ảnh đất nước chùa tháp. Họ nhớ những cánh đồng Tonlé Sap, nhớ ánh mắt biết ơn của người dân Campuchia, và nhớ cả những đồng đội đã nằm lại nơi đất bạn.
Trang sử “người lính Việt Nam giúp Campuchia đánh Khmer Đỏ” mãi là biểu tượng cao đẹp của chủ nghĩa nhân đạo, của tình đoàn kết quốc tế trong sáng. Đó không chỉ là chiến thắng của súng đạn, mà là chiến thắng của lòng người – chiến thắng của tình hữu nghị bền chặt giữa hai dân tộc Việt Nam – Campuchia, được viết nên bằng máu, mồ hôi và nước mắt của biết bao người lính Việt Nam năm xưa.
Tạp Chí Khmer – Việt.
