Giữa lòng đất nước Campuchia, nơi dòng Tonlé Sap hiền hòa đổ về Biển Hồ mênh mông, có hàng ngàn con người gốc Việt vẫn ngày ngày bám trụ với cuộc sống lênh đênh. Những mái nhà nổi chòng chành giữa sóng nước không chỉ là nơi trú ngụ tạm bợ, mà còn là biểu tượng cho kiếp đời chông chênh – nơi bà con gốc Việt mưu sinh trong cảnh thiếu thốn và bấp bênh.
Không Quốc Tịch – Không Giấy Tờ – Không Quyền Lợi
Phần lớn người Việt tại Biển Hồ đã sinh sống qua nhiều thế hệ, nhưng họ vẫn bị xem là “người ngoài cuộc” trên chính mảnh đất mà mình gắn bó. Không quốc tịch, không giấy khai sinh, không căn cước – họ bị tước đi nhiều quyền lợi cơ bản của con người.
Không có giấy tờ tùy thân đồng nghĩa với việc trẻ em không thể đến trường công lập, người lớn không thể tìm việc làm ổn định, không được tiếp cận y tế, không được công nhận quyền cư trú hợp pháp. Trong mắt xã hội, họ là “người không tên”, còn trong lòng họ – đó là một nỗi cô đơn day dứt qua nhiều thế hệ.
Sinh Kế Bấp Bênh Giữa Biển Nước
Cuộc sống của bà con gốc Việt nơi đây gắn chặt với con nước và nghề cá. Mỗi sáng, hàng trăm chiếc ghe nhỏ lại lênh đênh giữa hồ, tìm kiếm vài rổ cá đổi lấy bữa cơm đạm bạc. Nhưng nguồn lợi thủy sản đang ngày càng cạn kiệt. Biến đổi khí hậu, đập thủy điện, ô nhiễm nguồn nước, và các quy định hạn chế đánh bắt đã khiến hàng loạt gia đình rơi vào cảnh mất sinh kế.
Khi chính quyền Campuchia thực hiện chính sách thu hồi phương tiện đánh bắt trái phép và dẹp bỏ nhà nổi, nhiều gia đình bị mất kế sinh nhai. Những con thuyền từng là mái nhà, giờ chỉ còn là ký ức. Không còn hồ để đánh cá, họ phải lên bờ – nhưng trên đất liền, không ai trao cho họ một chỗ đứng rõ ràng.
Tái Định Cư – Hy Vọng Hay Thử Thách Mới?
Những năm gần đây, nhiều gia đình người Việt được di dời khỏi Biển Hồ để tái định cư trên bờ. Nhưng vùng đất mới không dễ sống: thiếu điện, thiếu nước sạch, không có hệ thống vệ sinh, không việc làm ổn định. Người dân quen sống giữa nước, nay phải làm quen với đất khô cằn, trong khi nguồn thu nhập hầu như không còn.
Trẻ em không có trường gần, người lớn không có nghề, những mái nhà tạm dựng bằng tôn và gỗ mỏng chênh vênh giữa nắng gió. Đời sống vẫn quay vòng trong nghèo đói, dù họ đã rời khỏi mặt nước.
Những Đứa Trẻ Không Tên
Giữa tiếng sóng rì rào và tiếng máy ghe vọng lại từ xa, nhiều đứa trẻ sinh ra không biết mình thuộc về đâu. Không giấy khai sinh, không quốc tịch – chúng lớn lên trong những lớp học tạm, do các tổ chức thiện nguyện mở ra. Giấc mơ đến trường, giấc mơ được công nhận, vẫn xa xăm như đường chân trời Biển Hồ.
Thế hệ này nối tiếp thế hệ khác, vẫn mang trong mình câu hỏi: “Chúng ta là ai giữa đất nước này?”
Khát Vọng Được Công Nhận
Dù cuộc sống nhiều gian nan, bà con gốc Việt nơi Biển Hồ vẫn giữ trong tim lòng kiên cường và niềm hy vọng. Họ mong muốn được công nhận như những công dân bình thường, có quyền được học hành, được chữa bệnh, được làm việc và mưu sinh hợp pháp.
Các tổ chức nhân đạo, đại diện ngoại giao Việt Nam và một số tổ chức phi chính phủ đã và đang hỗ trợ giấy tờ, dạy nghề, xây trường, cấp nước sạch. Nhưng hành trình xóa bỏ cái mác “người không quốc tịch” vẫn còn dài, bởi nó đòi hỏi sự đồng thuận và nhân ái từ cả hai phía.
Những Linh Hồn Giữa Sóng Nước
Biển Hồ mênh mông, đẹp mà buồn. Dưới làn nước ấy là những thân phận nhỏ bé, lặng lẽ đấu tranh từng ngày cho một cuộc sống bình thường. Người gốc Việt nơi đây không đòi hỏi nhiều – họ chỉ mong được sống, được học, được mưu sinh như bao con người khác.
Giữa bão táp của thời cuộc và dòng chảy khắc nghiệt của xã hội, họ vẫn là minh chứng cho sức sống bền bỉ, cho ý chí không chịu khuất phục của con người Việt Nam dù ở bất kỳ phương trời nào.
Tạp Chí Khmer – Việt.
